สัปดาห์ที่1 บทที่1 แนวคิดการออกแบบการเรียนการสอน
ประมวลรายวิชา
ชื่อรายวิชา การออกแบบและการจัดการเรียนรู้ หมวดวิชา วิชาเฉพาะ
ระดับวิชา ปริญญาตรี รหัสวิชา ๓๐๔๐๐๓๐๓
หน่วยกิต ๓ (๓-๐-๖) ภาคเรียนที่ ๒/๒๕๖๐
เงื่อนไขรายวิชา ไม่มี ประเภทวิชา กลุ่มวิชาชีพครู
อาจารย์ผู้สอน ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.พิจิตรา ธงพานิช
คำอธิบายรายวิชา
ความหมายกระบวนการของการออกแบบและจัดการเรียนรู้ทฤษฎีการเรียนรู้และการสอน การพัฒนารูปแบบการเรียนการสอนในศตวรรษที่๒๑สภาพปัจจุบันและปัญหาเกี่ยวกับการเรียนรู้ในประเทศไทย การวิเคราะห์ผู้เรียนและวิธีที่จะช่วยให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ได้ดี การกำหนดจุดประสงค์ของการเรียนรู้ การจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ การจัดการเรียนรู้ตามแนวพระราชดำริ การบูรณาการเนื้อหาในกลุ่มสาระการเรียนรู้ การบูรณาการเรียนรู้แบบเรียนรวม การพัฒนาและเลือกใช้สื่อนวัตกรรมเพื่อการเรียนรู้ การวัดและประเมินผลตามสภาพจริงและเทคนิควิทยาการการจัดการเรียนรู้ การจัดทำแผนการเรียนรู้ระดับต่างๆ
⇒วัตถุประสงค์
๑. เพื่อให้ผู้เรียนมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับ กระบวนการเรียนรู้ ทฤษฎีที่เกี่ยวข้องและสภาพการออกแบบการจัดการเรียนรู้ในปัจจุบัน
๒. เพื่อให้ผู้เรียนฝึกกระบวนการต่างๆ รูปแบบการเรียนการสอนที่เกี่ยวข้องกับการออกแบบการจัดการเรียนรู้ให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ได้ดี
๓. เพื่อให้ผู้เรียนมีเจตคติที่ดีต่อวิชาที่เรียนและวิชาชีพครู โดยการเน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ
๔. เพื่อให้ผู้เรียนบูรณาการเนื้อหาในสาระการเรียนรู้ และการเลือกสื่อนวัตกรรมเพื่อการเรียนรู้และเทคนิควิทยาการเรียนรู้ การจัดแผนการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพ
 |
บทที่ 1 แนวคิดการออกแบบการเรียนการสอน
|
What is Instructional Design?
The process by which instruction
is improved through the analysis of learning needs and systematic developmentof
learning experiences. Instructional designers often use technology and
multimedia as tools to enhance instruction.
Reference:http://www.instructionaldesign.org
การออกแบบ
คือ อะไร ?
การออกแบบเป็นกิจกรรมที่ต้องใช้ประสบการณ์ความรู้
และทักษะอย่างกว้างขวาง
เพื่อที่จะแสวงหาทางแก้ปัญหาที่ดีที่สุดภายในข้อจำกัดที่มีอยู่การออกแบบเกี่ยวข้องการระบุปัญหาและทำให้ปัญหานั้นกระจ่างประกอบการตอบสนองที่เต็มไปด้วยความคิด
ตลอดจนการทดสอบแก้ไขปัญหานั้น
และปรับปรุงวิธีการแก้ปัญหาแล้วเริ่มต้นออกแบบใหม่อีกการออกแบบเป็นสิ่งที่มากไปกว่าการแก้ปัญหาธรรมดามีการผนวกการแก้ไขปัญหาหลายๆวิธีเข้าด้วยกันไม่ว่าจะเป็น
ผังมโนทัศน์ การออกแบบภายใน (interior
desing) และการออกแบบการเรียนการสอน (instructional
design) ในแต่ละสาขาวิชาการออกแบบต้องการแบบของความรู้ที่แตกต่างกันแต่ทุกสาขาวิชาต่างเกี่ยวข้องกับกิจกรรมการออกแบบที่คล้ายคลึงกัน
(Champton
and Finney, 1988 : 2)
ทำไม ? ต้องเปลี่ยนแปลงการออกแบบ
( why design change? )
การพัฒนาสาขาวิชาของการออกแบบการเรียนการสอนมีความเกี่ยวข้องกับหลากหลายสาขาวิชาอื่นๆ
คือ จิตวิทยา การติดต่อสื่อสาร การศึกษา และวิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์
และเมื่อสาขาวิชามีการขยายเติบโตขึ้นก็ต้องมีบทบาทของนักวิจัยและนักปฏิบัติการเข้ามาเกี่ยวข้องด้วยโดยทั่วไปเป็นที่ยอมรับกันว่า
การออกแบบการเรียนการสอนต้องอาศัยพื้นฐานของการวิจัย
1.ความต้องการในการออกแบบการเรียนการสอน
อาจสรุปได้ว่าความต้องการจำเป็นในการออกแบบการเรียนการสอน คือ
การแก้ปัญหาคุณภาพการเรียนการสอนในสถานการณ์ที่หลากหลาย เพื่อให้การเรียนการสอนมีคุณภาพด้วยวิธีการเชิงระบบที่ให้ผลอันยิ่งใหญ่ต่อการพัฒนาเป็นปัจเจกบุคคล
และมนุษย์ทั่วไปตั้งอยู่บนพื้นฐานของความรู้ว่ามนุษย์เรียนรู้ได้อย่างไร
ปัจเจกบุคคล คือ บุคคลแต่ละบุคคล
การเรียนรู้ของมนุษย์ มนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีการเรียนรู้ได้อย่างมากมาย
มหัศจรรย์ สามารถใช้ความรู้นั้นเพื่อการพัฒนาตนเอง ครอบครัว ชุมชน
และสังคมของตนได้ จะโดยพัฒนาการทางร่างกาย และ สมอง หรือโดยการพัฒนาการเรียนรู้
เพื่อการอยู่รอดในสังคมก็ตาม มนุษย์มีวิวัฒนาการของการเรียนรู้ที่น่าสนใจ
เริ่มตั้งแต่การเรียนรู้เพื่อที่จะมีชีวิตรอดตามสัญญาณของสิ่งมีชีวิตไปสู่การทำมาหากินยังชีพ
จนพัฒนาขึ้นเป็นวิถีชีวิตของชนเผ่า จนเริ่มมีการทำให้การเรียนรู้มีรูปแบบขึ้น
เพื่อถ่ายทอดความรู้ ค่านิยมจากคนรุ่นหนึ่งไปอีกรุ่นหนึ่งในสังคมไทยนับแต่บรรพกาล
การเรียนรู้เริ่มจากบ้านจากครอบครัว เรียนรู้ที่จะทำมาหากิน เรียนรู้ที่จะอยู่รอด
จนวิวัฒนาการไปสู่การเรียนรู้ในวัด ในวัง และในสกุลช่าง ต่าง ๆ
จนเมื่อก้าวเข้าสู่การพัฒนาประเทศเข้าสู่ความเป็นสากล
จึงเริ่มมีโรงเรียนโรงสอนขึ้น
เมื่อกว่าศตวรรษที่ผ่านมาที่ทำให้มิติของการเรียนรู้หลากหลายมิติหายไปคงไว้แต่เพียงมิติของการเรียนรู้ในระบโรงเรียนทั้ง ๆ
ที่มิติของการเรียนรู้ที่นอกระบบ และหลากหลายยังคงอยู่
มนุษย์มีการเรียนรู้ทั้งที่เป็นทางการ และไม่เป็นทางการ กล่าวคือ การเรียนรู้ที่เป็นทางการ
มีการจัดระบบการเรียนรู้ที่ชัดเจน มีหลักสูตร มีสื่อ มีวิธีการ ตลอดจนการวัดผล
ประเมินผล จะเป็นในระบบ หรือนอกระบบก็ตาม แต่เป็นเรื่องที่คาดหมายได้ วางแผนได้
ส่วนการเรียนรู้ที่ไม่เป็นทางการ เป็นการเรียนรู้ที่มีความหลากหลาย
ไม่ชัดเจนตายตัว เรียนรู้โดยการเลียนแบบ (Animate) เรียนรู้จากการทำงาน เรียนรู้จากการเล่น
เรียนรู้จากการสนทนา เรียนรู้จากการเข้าไปสัมผัสกับเหตุการณ์ต่าง ๆ
เป็นการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ ตามสถานการณ์ ไม่อาจคาดหมาย
กะการล่วงหน้าได้การเรียนรู้อย่างไม่เป็นทางการ
เป็นการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นจากการศึกษาตามอัธยาศัย เพราะเหตุว่าการศึกษาตามอัธยาศัยเป็นการจัดสภาพแวดล้อม
และปัจจัยเกื้อหนุน ทั้งสื่อ แหล่งความรู้ บุคคล สถานการณ์ต่าง ๆ
เพื่อให้บุคคลได้เรียนรู้ในรูปแบบที่หลากหลาย เรียนตามความสนใจ ความพร้อม โอกาส
แต่กระนั้นก็ตามก็อาจเป็นการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นโดยไม่ได้ตั้งใจไว้ล่วงหน้าก็ได้
หากจะเปรียบรูปแบบการศึกษาตามนัยของพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ เป็น เชือก 3 เส้น
ที่ขึงชีวิตของมนุษย์ตั้งแต่เกิดจนวาระสุดท้ายของชีวิต จะเห็นได้ว่า
เชือกเส้นยืนที่เชื่อมโยงชีวิตมนุษย์ตั้งแต่เกิดจนตาย คือ การศึกษาตามอัธยาศัย
ในขณะที่เชือกเส้นใหญ่ที่พันรอบเส้นอื่นคือ การศึกษาในระบบ
จะมีระยะเพียงช่วงหนึ่งของชีวิตแล้วแต่ละบุคคล บางคนก็ 6 ปี
9 ปี
12 ปี
16 ปี
หรือมากกว่าเป็นเส้นที่หล่อหลอมบุคลิกของคน สร้างความรู้พื้นฐานที่จำเป็น
เรียกว่าเป็นการศึกษาในระบบ ในขณะที่เชือกอีกเส้นหนึ่งถักทอชีวิตเป็นช่วง ๆ
เป็นเปราะ ๆ เพื่อแต่งเติมให้เชือกแห่งชีวิตสมบูรณ์ อาจจะเกิดขึ้นก่อนเรียนในระบบโรงเรียน
หรือในระหว่างเรียน และเมื่อพ้นจากระบบโรงเรียนแล้วก็ตาม
แต่เชือกทั้งสามเส้นนี้จะถักทอชีวิตการเรียนรู้ของมนุษย์
จากลมหายใจสุดท้ายที่บอกอรหังก่อนหมดลมหายใจ ให้เรียนรู้ที่จะตายไปอย่างสงบสุข
ความหมายของการเรียนรู้
การเรียนรู้ หมายถึง พัฒนาการรอบด้านของชีวิต
มีองค์ประกอบ ปัจจัย และกระบวนการที่หลากหลาย
มีพลังขับเคลื่อนเชื่อมโยงสัมพันธ์กันอย่างผสมกลมกลืนได้สัดส่วน สมดุลกัน
เกิดความสมบูรณ์ของชีวิตและสังคมการเรียนรู้
มีความหมายครอบคลุมถึงขั้นตอนต่อไปนี้คือ
1. การรับรู้ (Reception)
หมายถึง การที่ผู้คน
“รับ” เอาข้อมูลข่าวสารและองค์ความรู้ต่างๆ จากแหล่งความรู้ที่หลากหลาย
ซึ่งรวมทั้งแหล่งความรู้จากครูผู้สอนด้วย
2. การเข้าใจ (Comprehension)
หมายถึง
การที่ผู้เรียนสามารถมองเห็นถึงความหมายและความเชื่อมโยงสัมพันธ์กันของสิ่งต่างๆ ที่ตนเองรับรู้จากแหล่งความรู้ที่หลากหลายในระดับที่สามารถอธิบายเชิงเหตุผลได้
3. การปรับเปลี่ยน
(Transformation) เป็นระดับของการเรียนรู้ที่แท้จริง
ได้แก่ การเปลี่ยนแปลงด้านวิธีคิด (Conceptualization)
การเปลี่ยนแปลงระบบคุณค่า
(Values) และการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
(Behavior) ในสิ่งที่รับรู้และมีความเข้าใจแล้วเป็นอย่างดี
ลักษณะการเรียนรู้ที่ดี
1. เกิดจากกระบวนการที่สร้างความเข้าใจ
การให้ความหมายกับสิ่งที่รับรู้มา
2.ตั้งอยู่บนพื้นฐานของสิ่งที่รู้อยู่ก่อนแล้วมีการเชื่อมโยงระหว่างความรู้เก่า กับความรู้ใหม่
3. เกิดจากการมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น
4. ผู้เรียนสามารถกำหนดขั้นตอนการเรียน
และวิธีการเรียนรู้ด้วยตนเอง
5.ผู้เรียนมีความชัดเจนในเป้าหมายหรือวัตถุประสงค์ของการเรียน
และเป้าหมายของการเรียนนั้นมีความหมายกับตัวผู้เรียน
6. มีการเชื่อมโยงระหว่างสิ่งที่เรียนกับชีวิตจริง
การเรียนรู้จะเกิดขึ้นได้มิใช่เกิดจากการสั่ง
การสอนการถ่ายทอด เพียงอย่างเดียว แต่ต้องเกิดจากประสาทสัมผัสทั้ง 5 ของมนุษย์
คือ รูป รส กลิ่น เสียง สัมผัสของมนุษย์โดยเน้น
- เนื้อหาที่มีความหลากหลายครอบคลุมทุกมิติของชีวิตมนุษย์
- กระบวนการเรียนรู้ที่มีลักษณะหลากหลายร่วมกันในลักษณะผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง
- แหล่งการเรียนรู้ที่หลากหลาย
เช่น เรียนรู้จากสื่อธรรมชาติจากคำบอกเล่าของผู้เฒ่าผู้แก่
จากแหล่งงานอาชีพในชุมชน จากการค้นคว้าทางสื่อเทคโนโลยี ฯลฯ
การเรียนรู้ที่แท้จริงและถาวรมีองค์ประกอบ ดังนี้
1. มีการรับรู้ คือการแสวงหาและรับข้อมูล
ข้อความ จากประสาทสัมผัสต่าง
ๆ คือ
รูปรส กลิ่น เสียง สัมผัส เช่น การอ่านหนังสือ การดูวีดิทัศน์ การทดลองปฏิบัติ การฟังจากผู้อื่น
การชิมรส การดมกลิ่น
เป็นต้น
2. มีการประยุกต์ใช้ คือการนำความรู้มาใช้ในการดำรงชีวิต
หรือการแก้ปัญหาในการทำงานดังนั้น การจัดการเพื่อให้เกิดการเรียนรู้ที่แท้จริงและถาวรนั้น
จะต้องจัดให้ครบองค์ประกอบทั้ง 3 ส่วน
ดังกล่าวมาข้างต้นเพื่อเป็นการเชื่อมโยงความรู้สู่การปฏิบัติจริงในวิถีชีวิต
วิธีการเรียนรู้ของบุคคล จากการศึกษาค้นคว้าในประเทศเยอรมันพบว่า
มนุษย์มีการเรียนรู้จากระบบต่างๆ ของร่างกายมากที่สุดถึงน้อยที่สุดดังนี้
ร้อยละ 83 เรียนรู้จากการดู, เห็นร้อยละ 11 เรียนรู้จากการดมร้อยละ 10 เรียนรู้จากการฟังร้อยละ 2 เรียนรู้จากการสัมผัสร้อยละ 1 เรียนรู้จากการชิม
จากผลการศึกษาค้นคว้าดังกล่าวจะเห็นได้ว่ามนุษย์มีการเรียนรู้ด้วยตามากที่สุด
เพราะฉะนั้นคนที่สามารถสร้างภาพที่เกิดจากความคิดของตนเองให้ผู้อื่นเห็นและเข้าใจภาพนั้นได้จะได้เปรียบเพราะคนเห็นภาพนั้นก็จะจำความคิดนั้นได้นาน แต่ผลการรับรู้หรือการเรียนรู้นั้นจะคงทนถาวรหรือไม่นั้นอยู่ที่วิธีการได้มาซึ่งความรู้นั้นๆในการเรียนรู้ของบุคคลเรานั้นจะเกิดขึ้นตั้งแต่เริ่มมีชีวิตและเป็นที่รู้กันโดยทั่วไปว่าการเรียนรู้ได้ดีที่สุดนั้นจะต้องลงมือปฏิบัติด้วยตนเองหรือเป็นการเรียนรู้โดยประสบการณ์ตรงดังสุภาษิตที่กล่าวว่า
“สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น สิบตาเห็นไม่เท่ามือคลำ สิบมือคลำไม่เท่าลองทำดู”
ซึ่งสอดคล้องกับผลการวิจัยประสิทธิผลของการเรียนรู้ของบุคคลด้วยวิธีการต่างๆ
 |
| Reference picture from: Sparkinsight.com |
หลักการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพ
- รู้ว่าต้องทำอะไร
- รู้ว่าต้องทำอะไร
- เข้าใจว่าทำไมต้องกระทำสิ่งนั้น
- รู้ว่าเมื่อไรจะถูกประเมินและด้วยวิธีใด
- ได้มีโอกาสเข้าถึงสื่อที่สามารถเข้าใจได้
- มีโอกาสในการพัฒนาทักษะ
- ได้รับการสนับสนุนที่เหมาะสมจากครู
เพื่อน และผู้เกี่ยวข้อง
- ได้ทำงานตามจังหวะเวลาที่เหมาะสมกับตนเอง
- สนใจในสิ่งที่กำลังทำ
- ได้ทำกิจกรรมอย่างหลากหลาย
- ได้มีโอกาสทบทวนความก้าวหน้าของตนเอง
- มีความเป็นเจ้าของสิ่งที่กำลังทำ
หลักการสอนที่มีประสิทธิภาพ การเรียนรู้จะมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นเมื่อ “ครู”
หลักการสอนที่มีประสิทธิภาพ การเรียนรู้จะมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นเมื่อ “ครู”
- บอกเป้าหมายและวัตถุประสงค์ที่ชัดเจน
- ให้คำสั่งที่ชัดเจน
- ให้คำสั่งที่ชัดเจน
- สอน/แนะนำบนพื้นฐานความรู้
ประสบการณ์และทักษะที่มีอยู่เดิมของผู้เรียน
- ช่วยให้ผู้เรียนมีการรับรู้ที่ชัดเจน
- จัดสถานการณ์และสิ่งแวดล้อมที่กระตุ้นการเรียนรู้
- จัดหา
เตรียมสื่อ ทรัพยากรการเรียนรู้และให้ผู้เรียนมีโอกาสในการใช้ได้ง่าย
- จัดกิจกรรมที่หลากหลาย
- กระตุ้นให้ผู้เรียนมีความรับผิดชอบ
การพัฒนากระบวนการเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง
การพัฒนากระบวนการเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง
การพัฒนาคุณภาพการศึกษาให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ที่แท้จริงนั้นต้องยอมรับว่าเป็นเรื่องที่ซับซ้อนและยากไม่น้อยที่จะต้องปรับเปลี่ยนบทบาทจากการที่เคยเป็นผู้บอกความรู้จากตำราเป็นผู้จัดประสบการณ์ให้ผู้เรียนลงมือเรียนรู้เองการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนหากมีเพียงห้องสี่เหลี่ยม
กระดานดำให้นักเรียนเรียนด้วยวิธีการย่อตำราจดลงสมุดและท่องจำเพื่อนำความรู้ไปตอบคำถามในข้อสอบ
แล้วประเมินผลว่าคนเก่งเป็นคนที่จดจำสิ่งที่ครูบอกได้มาก
คนที่จำมาได้ตอบไม่ได้ตอบไม่ได้ก็สอบตกจากบทสรุปของการเรียนที่ให้ผู้เรียนมีความรู้อยู่ในวงจำกัดจากสิ่งที่ได้รับจากครูสิ่งเหล่านี้คือภาพสะท้อนให้เห็นผลผลิตทางการศึกษา คือมีความรู้ในตำรา
แต่ไม่สามารถแก้ปัญหาได้ และความรู้ไม่เพียงพอที่จะสนับสนุนให้ผู้เรียนพัฒนาเต็มศักยภาพและความสนใจของตนเองได้ด้วยความตระหนักในภาระหน้าที่เพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้
คิดเป็น
และสามารถนำไปใช้ประโยชน์ให้สอดคล้องในชีวิตประจำวันได้นั้นจำเป็นต้องมีการพัฒนากระบวนการเรียนรู้
กำหนดกรอบแนวคิด และแนวทางการจัดกระบวนการเรียนรู้ไว้อย่างชัดเจน
(อ้างอิงจาก:https://2educationinnovation.wikispaces.com)
ความต้องการในการออกแบบการเรียนการสอน
ความต้องการจำเป็นในการออกแบบการเรียนการสอน คือการนำจุดประสงค์และการเรียงลำดับของจุดประสงค์ไปสู่กระบวนการวางแผนการเรียนการสอนและการแก้ปัญหาคุณภาพการเรียนการสอนในสถานการณ์ที่หลากหลาย เพื่อให้การเรียนการสอนมีคุณภาพด้วยวิธีการเชิงระบบที่ให้ผลอันยิ่งใหญ่ต่อ การพัฒนาปัจเจกบุคคล และมนุษย์โดยทั่วไปและตั้งอยู่บนพื้นฐานของความรู้ว่ามนุษย์เรียนรู้ได้ อย่างไร
นิยามการออกแบบการเรียนการสอน
ริตา ริชชีย์(Rita Richey, 1986 : 9) ได้นิยามการออกแบบการเรียนการสอนว่า หมายถึง วิทยาศาสตร์การสร้างสรรค์รายละเอียดที่ชี้เฉพาะเพื่อการพัฒนา การประเมินผลและการบำรุงรักษาสถานการณ์ หรือเงื่อนไขที่อำนวยความสะดวกให้กับการเรียนรู้ในหน่วยของเนื้อหาวิชา(Unit of subject matter) ทั้งหน่วยใหญ่และหน่วยย่อย การนิยามของริชชีย์เป็นการให้ความกระจ่างกับความสัมพันธ์ของนักวิจัยซึ่งไม่ ได้เกี่ยวข้องกับการออกแบบการเรียนการสอน แต่เป็นผู้ให้ความช่วยเหลือบนพื้นฐานของความรู้
ประโยชน์ของการออกแบบการเรียนการสอน
การลงทุนที่ประสบความ สำเร็จ หมายถึงการที่ผู้เกี่ยวข้องทุกคนได้ประโยชน์หากเปรียบเทียบกับการทำงานทาง ธุรกิจแล้ว ประโยชน์ย่อมหมายถึงกำไร เจ้าของกิจการได้กำไรลูกค้าพอใจ ในราคา คุณภาพ และการบริาการ คนงานและลูกจ้างได้รับค่าจ้างแรงงานที่เหมาะสม และมีความรู้สึกที่ดีต่อบริษัท ในทำนองเดียวกัน นักศึกษาที่เกี่ยวข้องกับการเรียนการสอนย่อมได้ประโยชน์จากการเรียนการสอน ไม่มากก็น้อย ดังที่ ไชยยศ เรืองสุวรรณได้กล่าวว่า
1. ผู้บริหารหรือผู้จัดการโปรแกรมการศึกษาและการเรียนการสอนย่อต้องการความมั่น ใจในประสิทธิภาพ และประสิทธิผลของการเรียนโดยใช้งบประมาณประหยัดที่สุด
2. นักออกแบบการสอน ย่อมต้องการความมั่นใจว่า โปรแกรมที่ออกแบบไว้เป็นโปรแกรมที่น่าพอใจ ซึ่งตัวบ่งชี้สำคัญในความพอใจก็คือผู้เรียนสามารถเรียนรู้ได้ในเวลาที่เหมาะ สม
3. ครูผู้สอนย่อมต้องการที่จะเห็นผู้เรียนได้รับความรู้ ความสามารถอื่นๆ ที่จำเป็น รวมทั้งต้องการมีความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้เรียน
4. ผู้เรียนต้องการความสำเร็จในการเรียน ได้รับ ประสบการณ์การเรียนด้วยความสนุกสนานและพอใจ ( ไชยยศ, 2533 : 14 )
แบบจำลองการออกแบบการเรียนการสอนโดยทั่วไป
ออกแบบการเรียนการสอนนำความรู้จากหลายสาขาวิชามาประยุกต์เข้าาด้วยกันเป็น ขั้นตอนกระบวนการเชิงระบบเพื่อพัฒนาการเรียนการสอน โดยพื้นฐานแล้ววิธีการเชิงระบกำหนดให้ต้องระบุว่า จะเรียนอะไร วางแผนการสอนว่าจะยอมให้การเรียนรู้อะไรเกิดขึ้น วัดผลการเรียนรู้เพื่อตัดสินว่า การเรียนรู้นั้นบรรลุตามจุดประสงค์หรือไม่ และกลั่นกรองตัวสอดแทรก(intervention) จนกระทั่งบรรลุจุดประสงค์ จากลักษณะนี้เองจึงทำให้เกิดแบบจำลองการออกแบบการเรียนการสอนทั่วไป (Generic Instruction Design Model : ID model) แบบจำลองการออกแบบ มีความง่ายในการใช้มาก แต่ต้องใช้ด้วยความประณีตและปรับปรุงอยู่เสมอ
บทบาทของผู้ออกแบบการเรียนการสอน
บทบาทของผู้ออกแบบการเรียนการสอน(designer's role) สามารถเปลี่ยนแปลงได้ขึ้นอยู่กับสิ่งที่นำเสนอว่าต้องอาศัยเทคนิค หรือไม่ต้องอาศัยเทคนิค และขึ้นอยู่กับส่วนประกอบของทีมการออกแบบ เนื้อหาที่ต้องใช้เทคนิคสูง ผู้ออกแบบจำเป็นต้องให้คำแนะนำในการออกแบบกับผู้ชำนาญการด้าน เนื้อหา(content expert) คือ
1. ผู้ชำนาญการด้านเนื้อหา และมีสมรรถภาพในการออกแบบการเรียนการสอนและเทคโนโลยี อีกทั้งยังเป็นผู้ที่รู้บทบาทของการออกแบบด้วย
2. ผู้ออกแบบการเรียนการสอน ที่ได้รับการร้องขอให้ทำงานในด้านเนื้อหาที่อาจจะมีความคุ้นเคย แต่ผู้ออกแบบยังคงมีความรู้สึกมีความจำเป็นที่จะทำงานกับผู้ชำนาญการด้านเนื้อหา
3. ผู้ออกแบบอาจจะได้รับการร้องขอให้พัฒนาหรือวิจัยในด้านเนื้อหาที่ไม่มีความคุ้นเคย และดังนั้นจึงจำเป็นต้องเลือก และทำงานกับผู้เชี่ยวชาญด้านเนื้อหาจำนวนมาก
งานและผลิตผลของการออกแบบการเรียนการสอน
งานของผู้ปฏิบัติการ ออกแบบการเรียนการสอนอาจจะหลากหลายในความต้องการด้านความรู้ความชำนาญ ผลิตผลที่ได้และประสบการณ์ของงาน ผู้ปฏิบัติการออกแบบการเรียนการสอนอาจจะวิเคราะห์ภาระงานภายใต้การนิเทศของ ผู้จัดการโครงการในองค์กรที่เกี่ยวข้องกับการวิจัยและการพัฒนา
- งานออกแบบ
พิสัยของงาน(job) เป็นไปตามสถานการณ์ และระดับที่แตกต่างกันของผู้ชำนาญการบางครั้งผู้ออกแบบการเรียนการสอนทำ หน้าที่เหมือนเป็นผู้ชำนาญการในขั้นตอนหนึ่งของกระบวนการ ในบางงานเรียกผู้ออกแบบว่าเป็นผู้ปฏิบัติที่มีสมรรถภาพในการดำเนินโครงการ ตั้งแต่เริ่มต้นจนสิ้นสุด พิสัยของงานไม่เพียงแค่เกี่ยวข้องกับหน้าที่ที่มีความเฉพาะเจาะจงเป็นพิเศษ แต่บางงานต้องการระดับความแตกต่งของผู้ชำนาญการ (expertise)
- ผลิตผลของการออกแบบ
ไม่ว่าจะเป็นงานที่ตั้งสมมติฐานไว้ หรืองานในหน้าที่ที่เกี่ยวข้องกับความหลากหลายของผลิตผลก็ตาม จะมีขอบเขตที่แตกต่างและซับซ้อน งานการออกแบบการเรียนการสอนก็เช่นกัน ขอบเขตรวมถึงความแตกต่างของขนาดและเนื้อหาความซับซ้อนรวมถึงความแตกต่างของ หลักสูตรหรือสื่อ ในระดับเล็กที่สุดของขอบเขต คือ แผนการสอน (lesson plans) หน่วยหรือชุดโมดุล (modules) ระดับต่อไปรวมถึงรายวิชา (courses) และหน่วย (unit)
สมรรถภาพของผู้ออกแบบการเรียนการสอน
การออกแบบการเรียนการสอนเป็นกระบวนการทางเชาว์ปัญญา ที่ต้องการทักษะความคิดในระดับสูง(Nelson, Macliaro and Shermen, 1998 : 29-35) ในการปฏิบัติกิจกรรมนี้จำเป็นต้องเกี่ยวข้องกับทักษะ และความถนัดตลอดจนการฝึกอบรมและการศึกษา วอลลิงตัน(Wallington, 1981 : 28-33)
- ความถนัดของบุคคล
การออกแบบการเรียนการสอนต้องอาศัยความถนัด(aptitude) ผู้ออกแบบการเรียนการสอนจำเป็นต้องเป็นผู้ที่มีความสามารถในการคิดทั้งใน เชิงรูปธรรมและนามธรรม
- ประกาศนียบัตร
เราจำเป็นต้องรู้ถึงสมรรถภาพของนักออกแบบการเรียนการสอนตามความต้องการ เพื่อที่จะได้เพิ่มพูนสมรรถภาพเหล่านั้น สมาคมเพื่อการปฏิบัติและการเรียนการสอนแห่งชาติ
สรุป
ความรู้เบื้องต้นในการออกแบบการเรียนการสอน ประกอบด้วยความต้องการจำเป็นสำหรับการเรียนการสอน นิยามการออกแบบการเรียนการสอน ประโยช์ของการออกแบบการเรียนการสอน แบบจำลองการออกแบบการเรียนการสอนโดยทั่วไป บทบาทของผู้ออกแบบการเรียนการสอน งานและผลิตผลของการออกแบบการเรียนการสอนและสมรรถภาพของผู้ออกแบบการเรียน การสอนความต้องการจำเป็นของการออกแบบการเรียนการสอน หรือการแก้ปัญหาคุณภาพการเรียนการสอนในสถานการณ์ที่หลากหลาย เพื่อให้การเรียนการสอนมีคุณภาพ บรรลุจุดประสงค์ตามเตนารมณ์ของผู้สอน และหลักสูตร
การออกแบบการเรียนการสอน หมายถึง กระบวนการแก้ปัญหาการเรียนการสอน โดยการวิเคราะห์สถานการณ์ หรือเงื่อนไขในการเรียนรู้อย่างเป็นระบบ แล้วจึงวางแผนการเรียนการสอนอย่างเป็นระบบเพื่อให้การเรียนการสอนบรรลุจุด หมายโดยอาศัยความรู้จากหลายทฤษฎี เช่น ทฤษฎีการเรียนรู้ ทฤษฎีการเรียนการสอน ทฤษฎีการติดต่อสื่อสาร ตลอดจนทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับวิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์
อ้างอิงข้อมูลจาก: ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.พิจิตรา ธงพานิช. วิชาการออกแบบและการจัดการเรียนรู้ในชั้นเรียน. พิมพ์ที่ โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขตพระราชวังสนามจันทร์ นครปฐม
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น